یکی از نمونه‏های شاخص حماسۀ دینی در ادب پارسی، مثنوی خاوران‏نامه، اثر ابن‏حسام خوسفی است که در قرن نهم و در‏شرح جنگ‏های سپاه اسلام به فرماندهی حضرت علی (ع) در سرزمین‏های خاوران به رشتۀ نظم کشیده شده است. در این پژوهش، نخست دربارۀ حماسه1، حماسۀ دینی و علل پیدایش و نمونه‏های آن و نیز احوال و آثار ابن‏حسام خوسفی سخن گفته‏ایم و پس‏از معرّفی مختصر خاوران‏نامه، جنبه‏های حماسی و دیگر نکات قابل توجّه، مع...

مقالۀ حاضر برای نخستین بار در ایران، به معرّفی حماسه‌های دینی سه‌گانۀ ادب ترکی پرداخته است و از این میان، تکیۀ گفتار به معرّفی ترجمۀ فارسی حماسۀ منثور بطّال‌نامه و برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن معطوف شده است. بر این اساس، ابتدا به اصالت و آبشخور عربی این حماسه و حضور پُررنگ پهلوان تازی‌تبار آن در ادب ترکی اشاره شده است و پس از توصیف صلتیخ‌نامه و دانش‌مندنامه، هویّت تاریخی و شخصیّت محوری حماسۀ بطّال‌نا...

شاهنامۀ فردوسی همواره به صورت یک جریان فرخندۀ فرهنگی و ادبی تا امروز ادامه و استمرار داشته است و به عنوان یک منبع ارزشمند از عناصر اسطوره‌ای و حماسی ایران، بر آثار حماسی پس از خود به ویژه حماسه‌های مذهبی تأثیر فراوان گذاشته است. حماسه‌های مذهبی پس از زوال حماسه‌های ملّی آغاز می‌شوند. در دورۀ قاجار به دلیل نهضت بازگشت ادبی و وقوع انقلاب مشروطه و تحوّلات آن، حماسه‌های فراوانی با موضوع عاشورا ...

حماسۀ نارت­ها برگرفته از ادبیات فولکلور مردم اوستیا و مایۀ فخر و غرور آن مردم است. در پژوهش پیش­روی به بررسی معادل اسامی و واقعیت­های فرهنگی و تاریخی در ترجمۀ روسی متن به قلم آ.آ. دزانتیف و ت.آ.هامیتسایوا می­پردازیم. سیریلیک گشتن الفبای نگارش زبان اوسی به سال 1954 موجب تغییرات آوایی به ویژه در اسامی خاص فرهنگ زبان آسی گشته است. مترجمان که هر دو دارای ملیت اوستیایی هستند و مسلط به زبان روسی، در ...

بررسی واژۀ عزت در لسان وحی و اطلاق آن بر خدا و رسول و مؤمنان، از جملۀ موضوعاتی است که در تعیین و جهت دهی خط مشی زندگی شخصی و اجتماعی اهمیت دارد. در این مقاله با موضوع «تجلی عزت الهی در حماسۀ حسینی» در صددیم تا ضمن ترسیم مواردی از عزت آفرینی های امام حسین (ع) در مسیر حرکت از مدینه تا کربلا و تا عصر عاشورا - در مقابل روایتگری کسانی که حرکت امام را دور از شأن ایشان تفسیر می کنند - تجلی عزت الهی در...

اغلب نام‌های مشترک در اساطیر کهن دارای سرانجام و تقدیر مشابه و متأثر از نمونۀ ازلی و کهن‌الگوی واحد هستند. نمونۀ این نامها در اسطوره‌های ایرانی و حماسۀ ملّی ایران فراوان به چشم می‌خورد. از جمله نام‌های بسیار پربسآمد که هم جنبۀ اسطوره‌ای و آئینی دارد، هم حماسی، نام «بهرام» است که در فرهنگ آریایی و تاریخ ایران باستان دارای خویشکاری‌هایی چون، خدای جنگ، ایزد پیروزی، موعود، منجی، شاه و پهلوان زیناوند...

سپهسالار زرّینه کفش، طوس نوذر، ازشاه­زادگان رنج­دیدۀ کهن­نامۀ باستان است که عمری کمر به خدمت شاهان بلند­آوازۀ کیانی چون کی­کاووس و کی­خسرو می­بندد. او که از خاندان بزرگ نوذری و از جاودانان دین زردشتی است، در روز رستاخیز به یاری سوشیانس برمی­خیزد و آغازگر جنگ آخرالزّمان است. از میان یک­صدوپنجاه پهلوان و شاه و شخصیّت گوناگونِ نیمۀ نخست شاهنامه، اگرچه طوس از پهلوانان جریان­ساز و اصلی و در مرکز نهاد شا...

تعلیم و تربیت یکی از بنیادی‌ترین اصول در تمامی فرهنگ‌های بشری و پلکانی برای عروج به عالم انسانی است و هدف عمدۀ پیامبران و مصلحان اجتماعی چیزی جز تعلیم فضایل تربیتی و پرورش خصائل نیک انسانی نبوده است. از منابع مهم تعلیم و تربیت آثار فاخر ادبی، منظومه‌های شاهنامۀ فردوسی و ایلیاد و ادیسۀ هومر هستند که پر از نکته‌ها و دستورالعمل‌های تعلیمی و تربیتی‌اند و تاکنون کمتر به آن...

 «فرایند فردیّت» در حماسۀ بهمن نامه*   بهزاد اتونی 1  دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان  دکتر مهدی شریفیان دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا همدان   چکیده در روانشناسیِ تحلیلی ِ یونگ، روان، به سه بخشِ: خودآگاه، ناخودآگاهِ فردی و ناخودآگاهِ جمعی تقسیم می‌گردد. ناخودآگاه جمعی، مربوط به یک فرد نیست بلکه بین همۀ مردم، از نژادها و فرهنگهای مختلف، مشترک است. ای...

چکیده     اخوان‌ثالث شاعری است  که به حق لقب حماسه‌سرای نوپرداز در کنار شاعرانی چون شاملو و سیاوش کسرایی را به خود اختصاص داده است. زبان حماسی او خاصّ خودش می‌باشد که تلفیقی از حماسه کهنه و نو است و نشان از تسلّط او بر متون نظم و نثر قدیم و جدید دارد. در این مقاله آثار او در شش بخش «واژگان و ترکیب‌ها، ساختار، صحنه و فضاسازی، زینت‌ها، روحیه‌سازی و لحن و اسطوره» و شانزده قسمت «به‌گزینی واژگان و اصط...